In Dei nomine.
Ego Rammirus, Dei gratia rex aragonensis, dono
tibi, Raimundo, barchinonensium comes et marchio, filiam meam in uxorem,
cum tocius regni aragonensis integritate, sicut pater meus Sancius,
rex, vel fratres mei, Petrus et Ildefonsus, melius unquam habuerunt vel
tenuerunt ipsi vel utriusque sexus homines per eos, salvis usaticis et
consuetudinibus quas pater meus Sancius vel frater meus Petrus habuerunt
in regno suo.
Et commendo tibi omnes prephati regni homines sub
hominio et iuramento ut sint tibi fideles de vita tua et de corpore tuo
et de omnibus membris que in corpore tuo se tenent, sine omni fraude et
decepcione, et ut sint tibi fideles de omni regno pretitulato et
universis omnibus ad illud regnum pertinentibus, salva fidelitate mihi
et filie mee.
Hec autem omnia superius scripta ego prephatus
rex Rammirus taliter facio tibi, Raimunde, barchinonensium comes et
marchio, ut, si filia mea mortua fuerit prehata, te superstite,
donationem prephati regni libere et immutabiliter habeas absque alicuius
impedimento post mortem meam.
Interim vero, si quid augmentationis vel
traditionis de honoribus vel municionibus prephati regni, me vivente,
facere tibi voluero, sub prephata hominum fidelitate firmum et immobile
permaneat; et ego prephatus rex Rammirus sim rex, dominus et pater in
prephato regno et in totis comitatibus tuis, dum mihi placuerit.
Quod est actum III idus augusti anno
incarnationis Dominice CXXXVII post millesimum, era millesima centesima
LXXV, prephato Rammiro regnante.
Signum Rammiri + regis.
Ut omnia superius scripta fideliter et
incomutabiliter observentur, prenominatus rex Rammirus comendavit comiti
barchinonensi suos barones subscriptos sub hominio et iuramento: in
primis, comitem palearensem, Raimundum Petri de Eril, Petrum Raimundi
filium eius, P. Raimundi d'Estada, Gomballum de Benavent, Balach Furtuno
d'Açlor, Guillelmum de Capela filium Berengarii Gomballi, Bernardum
Petri de Laguarres, Petrum Lobiz Sancti Stephani, Gali Garcez de Sancto
Vincentio, Petrum Mironis de Entenza, Gombal de Entenza, Lop Garcez
Laita, Frontinum, Gomez Ferriz, Pelegri de Castel Azol, Arpa, Sansanz
d'Arsu, Maza, Furtun d'At de Barbastro, Fortun Garcez frater de Maza,
Garcia Cez d'Oscha, Garcia de Rodelar, Lobalasch de Pomar, Porchet,
Petrus frater eius, Raimon de l'Arbes, Michael d'Albera, Sanz d'Andio,
Gali Sanz de Grads, Lop Sanz de Iacha, Gaiet, Pedro Lopiz de Lusia, Gali
Xemenons d'Alcala.
Poncius, scriptor, hoc scripsit domini regis precepto die annoque prephato, qui solito more hoc imposuit signum.
«En nom de Déu, Jo
Ramir, per la gràcia de Déu, rei dels aragonesos,
dono a tú Ramon, comte dels barcelonins i marquès,
la meva filla com a muller, i, amb tota la integritat, el regne dels aragonesos, com el meu pare el
rei Sanç o els meus germans
Pere i
Alfons millor sempre varen posseir i tenir, ells o qualsevol persona de qualsevol sexe per ells, salvats els
usos i
costums que
el meu pare o el
meu germà Pere
tingueren en el seu regne. I t'encomano tots els homes del predit regne
sota jurament i homenatge, per a que et siguin fidels de la teva vida i
del teu cos i de tots els teus membres que hi hagi al teu cos, sense
qualsevol frau i engany, i per a que et siguin fidels de tot el regne
citat i de totes les coses al dit regne pertanyents, salvada la
fidelitat a mi i a
la meva filla. Totes aquestes coses sobrescrites jo citat
rei Ramir de tal manera faig a tu
Ramon,
comte dels barcelonins i marquès, que
si la meva filla citada morís,
sobrevisquent-la tu, la donació del predit regne lliure i immutablement
tinguis, sense cap tipus d'impediment, després de la meva mort. Però
entretant, si res d'augment o de transmissió dels honors o fortaleses
del predit regne, jo vivent, et volgués fer, sota la citada fidelitat
dels homes [que les detenten] firme i immòbil romangui. I jo
Ramir seré rei, senyor i pare en el citat regne i en tots els teus comtats, mentre em plagui. El que és fet els III idus d'agost (
11 d'agost) de l'any de l'Encarnació del Senyor CXXXVII després del mil·lenni (
1137), era mil cent LXXV (
era hispànica 1175), regnant el citat
rei Ramir.
Signe Ramir

rei
Per a què les coses dalt escites fidel i inalterablement siguin
observades, el citat rei Ramir encomenà al comte dels barcelonins als
seus barons a sota citats, amb homenatge i jurament. Primerament el
comte de Pallars (
Artau III de Pallars Sobirà),
Ramón Pérez d'Erill,
Pero Raimúndez d'Erill, fill de l'anterior,
Pero Raimúndez d'Estada,
Gombal de Benavente,
Blasco Fortunyo d'Azlor,
Guillén de Capella, fill de Berenguer Gombález,
Bernaldo Pérez de Laguarres,
Pero López San Esteban,
Galí Garcez de San Vicente,
Pero Mir d'Entença,
Gombal d'Entença, l'aitán
Lope Garcés, Frontin, Gómez, Férriz,
Pelegrín de Castiellazuelo, Arpa, Sancho Sánchez d'Arzo (o d'Asso), Maça,
Fortún Dat de Barbastro, Fortún Garcez, germà de Maça,
García Garcés d'Osca,
García de Rodelar,
Lope Blásquez de Pomar, Porchet, i el seu germà Pero, Ramón de l'Arbés (o de Larbassa), Miguel d'Albero, Sanz d'Antillón (o d'Andio),
Galí Sánchez de Graus,
Lope Sánchez de Jaca, Gayet,
Pero López de Luesia,
Galí Ximénez d'Alcalá
Ponci escirvà això escrigué, per ordre del rei, el dia i l'any predits, i amb usual costum aquí posà el seu signe»
Aportacions territorials
Amb aquest document el rei Ramir II d'Aragó informava a Ramon
Berenguer IV de la situació de les terres, fronteres i estat del regne,
puntualitzant però que retenia per a ell el domini reial sobre les
esglésies del regne i que no renunciava a la dignitat reial:
[
«Ego Ranimirus Sancii regis
filius rex Aragonensis, dono tibi Raimundo comiti Barchinonensium cum
filia mea meum regnum Aragonis totum ab integro, sicut divisit eum
Sancius rex major avus patris mei, et sicut divisi ego eum cum Rege
Navarrorum García Remiriz in Pampilona, excepto illas tenenzas quas
debit Sancius supra scriptus regí Ranimiro avo meo in Navarra. Ex parte
de Castella dono tibi de Hariza usque Perrera, de Perrera usque
Tarazona, de Tarazona usque tute la villas et castella. Tutellam vero
adquisivit et caepit frater meus rex Adefonsus, et dedit eam comiti de
Perges pro honore. Ipse autem dedit eam Garsie Remiriz cum filia sua; de
hoc sicut melius poteris faceré, facías vel cum eo convenias.
Cesaraugustam vero dedi imperatori de Castella cum suis apendiciis in
vita sua tantum, et fecít míhi nomenage de ea ut reddatur mihi vel
succesori meo post obitum suum. Quidquid enim mihi debebat faceré voló
et mando ut tibi facíat. Hoc ex parte de Castella. Ex parte vero de
Navarra dono tibí de Sta. Gratia dé Porlu quam pater meus Rex Sancius
bone memoríe dedit Sto. Salvatori suo monasterio usque Biozal cum toto
Roncali qui cst honor de Rosta; et de Biozali sicut vadit aqua de
Sarasazo et cadit in Ida, inde vero ad pontem Stí. Martini, et de ponte
Sti. Martini sicut currit Ida et divídit Navarra et Aragona usque cadit
in fluvium Aragonis, et inde per médium pontem ad Vadum longum, ctde
Vado longo ad Galipenzo sicut currit aqua, de Galipenzo autem sicut
currit fluvius Aragonis et jungit se cum Arga et cadit in Ibero ilumine
magno, inde vero sicut currit Iber usque jam dictam Tutelam. De Roncali
namque et Alasós et Quadreita et Balterra, sic dico tibi quia dedi eas
Regí Navarrorum Garsie Remiriz tantum in vita sua, et fecit mihi
nomenage ut post obitum suum reddantur mihi vel successori meo :
quidquid enim mihi debebat faceré voló et mando ut tibi facial. Hoc dono
tibi et concedo fíliis filiorum tuorum qui fuerinl de generatione de
mea filia in sécula seculorum. Tu vero convenís mihi ín verbo verítatis,
et mittis manus tuas ínter manus meas ut non alienes ñeque facías
alienare regnum ístud quod ego dono tibi á generatione filiorum fílix
mese, nec post ubitum regís Garsie Remiriz dimíttas filio suo Roncal et
Alasos et Quadreita et Balterra, et ut in tota vita mea teneas me sicut
patrem et dominum. Tamcn retineo mihi regale dominium super omnes
ecclesias regni mei, super monasterium scilicet Sti. Salvatoris
Ligerensis cui dono illam meam medietatem de illo olivare de Arasquos
propter ensem quem ibiaccepi qui iuit de Lop Johan, et super monasterium
Sti. Johannis de Pinna, et super monasterium Sti. Victoriani, et super
omnes ecclesias parrochiales, et proprie proprium super Stum. Petrum de
Ciresa cum suis pertinensiis, et Pertusa et Sant Urbiz et Sta. Cecilia.
Licet regnum tibi tradam, tamen dignitatem meam non amitto.
(Afegit amb lletra moderna): Facta carta Jaece mense nov. aera
MCLXXXVl regnante me rege Ranimiro in Suprarb. Ripacurt. et in imperio
meo gener meus Raymund. Bereng. comes Barchin. Subscripserunt hanc
cartam.
(Afegit amb lletra moderna):Joffre eps. Barbastrens, et Rodé,
Dodo eps. Oscens. et Jaccens, Bernardus eps. Cesarauguste, Michcllus
eps. Tirasonen. Sanctius eps. Hirunnie, Michael dnus. Sature, Petras
Remon dnus. Astradae, Lope Sánchez, dnus. Aynarez, Armen- golus comes
Pallars, Petrus Mir Fontovae et Olasquarre, Petrus Gisbert de Benavarre,
Petrus Remon de Arill de S. Estevan, Gombaldus dnus. Zapilse et Castro,
Bernardus Pérez dnus. Piedre Ruvie, Fortum Guerra dnus. Arroste.»
«Jo
Ramir, fill del rei
Sanç, rei dels aragonesos,
dono a tú Ramon, comte barceloní, amb la meva filla el meu regne d'Aragó tot íntegrament, com el dividí el rei
Sanç el Major, avi del meu pare; i com el vaig dividir amb el rei
Garcia Ramires dels navarresos, a Pamplona, exceptuades les tinences que el sobredit rei
Sanç donà al rei
Ramir, avi meu, a Navarra.
Per la part de Castella et dono les viles i castells que hi ha des d'
Ariza fins
Herrera; des d'
Herrera fins a
Tarazona; i des de
Tarazona fins
Tudela.
Tudela l'adquirí i prengué el meu germà el rei
Alfons, i la donà al comte de Perche com honor. En comte de Perche la donà amb la seva filla a
Garcia Ramires. D'això, com millor puguis fer, fes-ho o conveneixo amb ell.
Zaragoza la vaig donar a l'emperador de Castella,
amb els seus aditaments, per què la tingui durant tota la seva vida. I
em va fer homenatge d'ella, que seria retornada a mí o al meu successor
després de la seva mort. Allò que a mí m'havia de fer, vull i mano que
ho faci a tú. Això de la part de Castella.
Per la part de Navarra et dono des de
Santa Engracia del Puerto, el qual el meu pare el rei
Sanç, de bona memòria, donà al seu
monestir de San Salvador, fins a
Bigüezal, com va l'aigua del
riu Salazar i cau a
Irati.
Des d'allí fins el pont de San Martín; i des del pont de San Martín,
com corre l'Irati i divideix Navarra i Aragó, fins que aflueix en el
riu Aragó. D'allí, per mig del pont, fins a
Vadoluengo. I des de
Vadoluengo fins a
Gallipienzo, com corre l'aigua. Des de
Gallipienzo, segons corre el
riu Aragó, fins la seva confluència en el
Agra i cau en l'
Ebre, riu gran. D'allí, com corre el
riu Ebre, fins a
Tudela. De
Roncal i
Alesves i
Cadreita i
Valtierra així et dic:
perquè les vaig donar al rei dels navarresos Garcia Ramires,
per a què les tingués durant la seva vida, i em va fer homenatge: que
després de la seva mort tornéssin a mí o al meu successor. Tot allò que a
mí m'havia de fer, vull i mano que ho faci a tú.
Això et dono i concedeixo als fills dels fills teus que fossin de la
generació de la meva filla, pels segles dels segles. Tú, en canvi,
convens amb mi, de paraula i veritat, i poses les teves mans entre les
meves mans, que no alieniis, ni facis alienar, aquest regne que et dono,
durant la vida dels fills de la meva filla. Ni després de la mort del
rei
Garcia Ramires entreguis al seu fill
Roncal i
Alesves i
Cadreita i
Valtierra.
I durant tota la meva vida em tinguis com a pare i senyor. Això no
obstant, retinc per mí el reial domini sobre totes les esglésies del meu
regne, sobre el
monestir de San Salvador de Leire, al qual dono la meitat de l'olivar d'
Arascués, a causa de la espasa que allí vaig rebre, que fou de Lope Juan; i sobre el
monestir de San Juan de la Penya i sobre el
monestir de San Victorián i sobre totes les esglésies parroquials i pròpies dels propis; i sobre
San Pedro de Siresa, amb les seves pertinences; i
Pertusa i
San Úrbez i Santa Cecilia. Malgrat que t'entregui el regne, això no obstant no renuncio a la meva
dignitat»
Ad cunctorum noticiam
volumus pervenire quoniam ego Peronella, regina aragonensis, iacens et
in partu laborans apud Barchinonam, concedo, dono et firmiter laudo
infanti meo qui est ex utero meo, Deo volente, processurus, totum regnum
aragonensem cum omnibus comitatibus et episcopatibus et abbatiis et cum
omnibus eidem regno pertinentibus, sicut rex Adefonsus melius unquam
tenuit et habuit, ea, videlicet, conditione, ut dominus et maritus meus
Raimundus, comes barchinonensis, habeat, teneat et possideat integriter
et potenter sub imperio et dominatione sua totum predictum regnum cum
omni sibi pertinente honore omni tempore vite sue.
Post obitum, vero, suum, remaneat totum
supradictum regnum integriter filio meo iam dicto. Quod, si filius meus
iam dictus obierit absque legitimo filio, totum supradictum regnum et
honorem prephatum, sicut habuit et tenuit nobilissimus rex Adefonsus,
concedo similiter et dono iam dicto viro meo Raimundo, comiti
barchinonensi, ad omnem suam voluntatem ex inde faciendum.
Si autem filia ex utero meo processerit, maritet
eam honorifice iam dictus vir meus, comes iamdictus, cum honore et
peccunia, sicut melius ei placuerit, et remaneat viro meo prenominato
solide et libere totum supradictum regnum cum omnibus sibi pertinentibus
ad omnem voluntatem suam perficiendam absque alicuius hominis vel
femine blandimento.
Et dono pro anima mea II milia morabetinos, mille
ad ecclesias Aragonis et mille ad ecclesias barchinonensis comitatus,
gerundensis, bisullunensis necnon et ausonensis.
Et pono meos manumissores, videlicet, Guillelmum,
barchinonensem episcopum, et Berengarium, gerundensem episcopum, ac
Bernardum, cesaraugustanum episcopum, necnon et Dodonem oscensem
episcopum, et Garciam Ortiz et Ferriz de Oscha, et Guillelmum de
Castellvell et Arnallum de Lertio, qui dividant et distribuant
supradictos morabetinos per ipsas ecclesias, sicut melius et utilius
eius fuerit visum. Quos morabetinos prenominatos donet vir meus
Raimundus, comes iam dictus, supradictis manumissoribus meis.
Facta carta II nonas aprilis anno Dominice incarnationis MCLII.
Sig+num Peronelle, regine aragonensis, qui hoc
donum feci, firmavi, et hoc totum laudo atque confirmo in vita et in
morte, et testibus firmare mandavi.
Sig+num Guillelmi, barchinonensis episcopi.
Sig+num Lup Enegons de Luna. Sig+num Guillelmi de Castellvell. Sig+num
Bernardi de Bel Log. Sig+num Petri Arnalli. Sig+num Bernardi Marcucii.
Sig+num Petri primicherii. Sig+num Rodberti archidiaconi pampilonensis.
Sig+num abbatis Olive. Sig+num Calveti, prioris tirasonensis.
Sig+num Poncii, scribe, qui hoc rogatus scripsit die et anno quo supra.
A tots volem que arribi la notícia com jo Peronella,
reina d'Aragó, jaient i laborant en el part, al costat de Barcelona,
concedeixo, dono i fermament declaro al nen que des del meu úter,
volent-Déu, ha de seguir, tot el regne aragonès, amb tots els comtats i
bisbats i abadies, i amb totes les coses pertanyents al regne, com el
rei Alfons millor sempre va tenir i hi va haver, a condició que el meu senyor i marit meu Ramon,
comte de Barcelona, tingui, havi i posseixi íntegrament i poderosament
sota el seu comandament i dominació tot el predit regne, amb tota la
seva honor
pertinent, durant tot el temps de la seva vida. Després de la seva mort
quedi tot el sobre dit regne, íntegrament, el meu fill ja citat. Que si
el meu fill morís sense legítim fill, tot el sobredit regne i honor, com ho va haver i va tenir el nobilíssima rei Alfons el concedeixo igualment i dono a l'esmentat marit meu Ramon,
comte de Barcelona, per fer-ne tota la seva voluntat. Si una filla
sortís del meu úter, que la casi honoríficament el meu ja citat marit,
comte al·ludit, amb honor i riquesa, com millor li plagui a ell, i quedi
al meu marit esmentat consolidat i lliure tota la seva voluntat, sense
oposició de qualsevol home o dona. Dono per la meva ànima dos mil
morabetins; mil a les esglésies d'Aragó, i mil a les esglésies del
comtat de Barcelona, Girona, Besalú i Vic. Nomeno els meus marmessors a
Guillem, bisbe de Barcelona, i Bernat, bisbe de Saragossa, i a Dadón,
bisbe d'Osca, i a García Ortiz i Ferriz d'Osca, i Guillem de Castellvell
i Arnau de Gerp, que divideixin i distribueixin els esmentats
morabetins per les esglésies, els quals morabetins doni el meu marit el
comte Ramon ja citat als meus sobredits marmessors. Feta la carta nonas
d'abril (4 d'abril) any de l'encarnació del Senyor MCLII (1152)
Sig+num de Peronella, reina d'Aragó, que aquest donatiu vaig fer, vaig
signar, i tot el laudo i confirmo, en vida i en mort, i vaig enviar
signar als testimonis.
Sig + num Guillem, bisbe de Barcelona Sig + num Lope Íñiguez de Lluna
Sig + num Guillem de Castellvell Sig + num Bernat de Belloch Sig + num
Pero Arnal Sig + num Bernat Marcucio Sig + num Pero Primicero Sig + num
Robert, ardiaca de Pamplona Sig + num abat de La Oliva Sig + num Calvet,
prior de Tarazona
Sig + num Ponç escrivà, que pregat escrigué això el dia i l'any que és a dalt
Auctoritate legali decretum est ut res donate, si in presenti tradite sunt, nullo modo repetantur a donatore.
Quapropter, in Dei, eterni regis, nomine, ego
Petronilla, Dei gratia aragonensis regina et barchinonensis comitissa,
uxor que fui venerabilis Raimundi Berengarii, comitis barchinonensis et
principis aragonensis, libenti animo et promtissima voluntate, cum
consilio et consensu et providencia Ugonis, Dei dignatione
terrachonensis archiepiscopi, et Petri, cesaraugustani episcopi, ac
Guillelmi, barchinonensis episcopi, et comitis palearensis, atque Petri
de Castel Azol, et Deusaiuda, et Petri Ortiz, et Blascho Romeo, et
Exemeni de Artosella, et Dodonis de Alchala atque Fortunii Maza et
Guillelmi Raimundi, dapiferi, et Guillelmi de Castro Vetulo, et Arberti
de Castro Vetulo, aliorumque magnatum, tam aragonensium quam
barchinonensium, dono et laudo et concedo tibi, dilecto filio meo
Ildefonso, regi aragonensi et comiti barchinonensi, qui in testamento
eiusdem viri mei vocaris Raimundus, et omni posteriotati tue omne regnum
integriter, civitates quoque et castra, villas et ecclesias et
monasteria, terras cultas et heremas, rochas, montes et fortitudines, et
aquas, potestates universas, milites et homines, dominationes et
senioraticos, tam terrarum quam hominum, et cum omnibus terminis et
possessionibus et pertinenciis que ad prephatum regnum Aragonum
pertinet, et quocumque modo pertinere debet, et sicut unquam avus et
proavus meus melius ipsum regnum Aragonis tenuerunt et habere debuerunt,
cum introitibus et exitibus suis integriter, simul cum omnibus
augmentationibus et adquisitionibus que, Deo auxiliante, ad prephatum
regnum adquirere et habere potueris per omnia et in omnibus, tibi,
predicto filio meo Ildefonso regi, omnique posteritati tue trado et
solvo et dono, ut melius dici vel nominari poterit humano orde, cum omni
sua integritate sine ulla voce et aliqua dominatione inibi a me ullo
modo retenta.
Et, ut melius hec mee bone voluntatis donatio
firma et stabilis in perpetuum habeatur et teneatur, confirmo propria
manu mea et laudo et concedo ordinationem testamenti eiusdem viri mei et
ultimam voluntatem suam, sicut idem vir meus, pater tuus, de omni
predicto regno et de ceteris statuit et ordinavit in suo testamento, de
quo iudicium iureiurando obligatum et corroboratum est a magnatibus
suis, ut ordinatio et ultima eius voluntas firma et stabilis nunc et in
perpetuum firmiter persistat.
Si autem te mori contingerit sine prole legitima,
sequatur ordinatio testamenti eiusdem viri mei, patris tui, inter alios
fratres tuos.
Si quis contra hanc huius donationis scripturam
ad infringendum venire temptaverit, nullo modo facere possit, sed
supradicta omnia in duplo componat, et insuper hoc donum omni tempore
sit stabile et firmum.
Actum est hoc in Barchinona XIIII kalendas julii anno Dominice incarnationis M C LXIIII.
Sig+num Petronille, Dei gratia regine aragonensis et comitisse barchinonensis, qui hoc laudo et confirmo et testes firmare rogo.
Sig+num Guillelmi barchinonensis episcopi. +
Petrus, Dei gratia cesaraugustanus episcopus. Sig+num Arnalli Mironis,
comitis palearensis. Sig+num Petri de Castel Azol. Sig+num Deiusaiuda.
Sig+num Petri Ortiz. Sig+num Blascho Romeo. Sig+num Exemeni de
Artosella. Sig+num Dodonis de Alchala. Sig+num Fortunii Maza. Sig+num
Guillelmi Raimundi, dapiferi. Sig+num Guillelmi de Castrovetulo. Sig+num
Arberti de Castrovetulo. Sig+num Bernardi Marcucii. Sig+num Petri
Arnalli.
Sig+num Petri de Corron, scriptoris, qui hoc scripsit, cum litteris suprapositis in linea XVI et XVIII die et anno quo supra.
És decret de legal autoritat que la cosa donada, si ha estat lliurada,
de cap manera pugui ser demanada pel donador. Per la qual cosa en nom
del rei etern, jo Peronella, per la gràcia de Déu reina dels aragonesos i
comtessa dels barcelonins, muller que vaig ser del venerable Ramon
Berenguer, comte dels barcelonins i príncep dels aragonesos, amb lliure
ànim i disposada voluntat, amb el consell i consentiment i provisió
d'Hug, arquebisbe de Tarragona per la consideració de Déu, i de Pere,
bisbe de Saragossa, i Guillem, bisbe de Barcelona, i del comte de
Pallars i de Pero de Castiellazuelo, i de Diosayuda i Pero Ortiz i
Blasco Romeo i Ximeno d'Atrusella i Dodon d'Alcalà i Fortuny Maça i
Guillem Ramon dapifer i Guillem de Castellvell i Albert de Castellvell i
altres magnats, tant dels aragonesos com dels barcelonins, dono i loo i
et concedeixo a tu el meu estimat fill Alfons, rei d'Aragó i comte de
Barcelona, que en el testament del meu marit t'anomena R[amon], i a tota
la teva posteritat, tot el regne aragonès íntegrament, també les
ciutats i les fortificacions, les viles i les esglésies i els monestirs,
les terres cultes i ermes, les roques, muntanyes, i les forces i les
aigües, totes les potestats, cavallers i homes, dominacions i senyorius,
tant de les terres com dels homes, i amb tots els termes i possessions i
pertinences que a l'esmentat regne d'Aragó pertanyen i de qualsevol
manera han de pertànyer, i com alguna vegada el meu avi
o antecessor meu millor el regne d'Aragó van tenir o haver devien, amb
entrades i sortides seves íntegrament, juntament amb tots els esmentats
augments i adquisicions que amb el concurs de Déu a l'esmentat regne
poguessis adquirir o haver, per totes les coses i en totes a tu predit
meu fill Alfons i a tota la teva posteritat el porto i deixo i dono, com
millor ser dit o nomenat per boca humana, amb tota la seva integritat,
sense cap veu i altra dominació allí per mi d'alguna manera retinguda. I
perquè millor de la meva bona voluntat aquesta donació ferma i estable
en perpetu sigui haguda i tinguda, la confirmo amb la meva pròpia mà, i
loo i concedeixo la disposició del testament del meu marit i la seva
última voluntat, de la mateixa manera que el meu marit , el teu pare, de
tot el predit regne i de les altres coses estatuí i ordenà en el seu
testament, del qual jurament de dret va ser corroborat pels seus
magnats, que l'ordenació i última voluntat ferma i estable, ara i a
perpetuïtat fermament persisteixi. Si tu morissis sense descendència
legítima, que se segueixi l'ordenat en el testament del meu marit, el
teu pare, entre els teus germans. Si algú contra aquesta escriptura de
donació intentés venir per trencar-la, que de cap manera ho pugui fer,
sinó que tot el sobredit doblement ho compongui i a més aquest donatiu
en tot temps sigui estable i ferm. Fet és això a Barcelona, a XIIII
kalendas juliol (18 de juny) de l'any de l'Encarnació del Senyor M C LXIIII (1164).
Sig + num de la reina Peronella, per la gràcia de Déu reina d'Aragó i
comtessa de Barcelona, que això loo i confirmo i demano als testimonis
que ho signin.
Sig+num Guillelmi barchinonensis episcopi. Sig+num Petrus, Dei gratia
cesaraugustanus episcopus. Sig+num Arnalli Mironis, comitis palearensis.
Sig+num Petri de Castel Azol. Sig+num Deiusaiuda. Sig+num Petri Ortiz.
Sig+num Blascho Romeo. Sig+num Exemeni de Artosella. Sig+num Dodonis de
Alchala. Sig+num Fortunii Maza. Sig+num Guillelmi Raimundi, dapiferi.
Sig+num Guillelmi de Castrovetulo. Sig+num Arberti de Castrovetulo.
Sig+num Bernardi Marcucii. Sig+num Petri Arnalli.
Sig+num Petri de Corron, scriptoris, qui hoc scripsit, cum litteris suprapositis in linea XVI et XVIII die et anno quo supra.
In Dei nomine.
Liqueat universis quod causa vertebatur inter
illustrissimum dominum Jacobum, Dei gracia regem Aragonis et regni
Maioricarum, comitem Barchinone et Urgelli et dominum Montispessulani,
ex una parte, et nobilem virum Guillelmum de Montecatheno ex altera,
super castro quod Peniscola nuncupatur.
Quod castrum dictus Guillelmus de Montecatheno in
judicio petebat, asserens supradictum castrum ad se pertinere racione
donacionis facte predecessoribus suis a predecessoribus regis incliti
memorati, cuius donacionis publicum instrumentum in judicio hostendebat.
Dominus, vero, rex contra donacionem,
prescripcionem longissimam allegabat per quam se tueri credebat, eo quia
predecessores Guillelmi de Montecatheno nunquam supradicto ussi fuerant
instrumento, nec contra predecessores ipsius regis egerant ad memorati
castri tradicionem nec ad castri estimacionem, que infra XXX annos peti
poterat; si alias, castrum de Peniscola, vel predecessores suos per
dominum regem minime tradi posset.
Hoc et multa alia fuerunt hinc inde a partibus allegata.
Nos, igitur, Guillelmus, permissione divina
terrachonensis electus, et Bernardus, per eandem barchinonensis
episcopus, de communi parcium assensu in hac causa judices constituti,
auditis racionibus utriusque partis, precedente litis contestacione,
viso instrumento donacionis prefate, intellecta eciam confessione
Guillelmi de Montecatheno, quod non credebat dominum regem vel
predecessores suos fuisse tractos in judicio supra hac questione a
predecessoribus ipsius Guillelmi infra triginta annos a tempore
donacionis confecte, post plenam parcium renunciacionem, habito
sapientum consilio in solempni curia barchinonensi, de iure absolvimus
dominum regem supradictum ab in peticione Guillelmi de Montecatheno
supradicti, et eundem Guillelmum de Montecatheno in sua peticione
condempnamus, et quoad castrum de Peniscola eidem perpetuuum silencium
imponimus, adjudicantes idem castrum de Peniscola domino regi habendum
et perpetuo possidendum.
Lata sentencia apud Barchinonam, in palacio domini regis, XVIII kalendas decembris anno Domini M CC XXXV.
Ego Raimundus de Villa Nova, notarius domni
electi terrachonensis, hoc scripsi mandato judicum predictorum, cum
suprascripto in linea tercia, ubi dicitur "castro", et in nona ubi
dicitur "vel predecessores suos", die et anno prefixis.
In nomine summi et incomparabilis boni, quod Deus est.
Ego Adefonsus, aragonensium et pampilonensium
sive ripacorcensium rex, cogitans mecum et mente pertractans quod omnes
homines natura mortales genuit, proposui in animo meo, dum vita et
incolomitate potior, ordinare de regno a Deo mihi concesso, et de
possessionibus ac redditibus meis, quomodo sit post me.
Igitur, divinum timens iuditium, pro salute anime
mee, necnon patris et matris mee et omnium parentum meorum, facio hoc
testamentum Deo et domino nostro Ihesu Christo et omnibus sanctis eius.
Et bono animo et spontanea voluntate offero Deo
et beate Marie pampilonensium sanctoque Salvatori legiorensi, castrum
Stelle cum tota villa et cum omnibus que ad ius regale pertinent, ut
medietas sit sancte Marie et medietas sit sancti Salvatoris.
Similiter, dono sancte Marie nagarensi et sancto
Emiliano, castellum Nagarense cum omnibus rebus sive honoribus qui
pertinent ad illud castrum; castrum quoque de Tubia cum toto suo honore.
Et istorum omnium media pars sit sancte Marie et media pars sancti
Emiliani.
Offero, quoque, sancto Salvatori de Onia, castrum Belforad cum toto suo honore.
Dono, itidem, sancto Salvatore de Obieto, Sanctum Stephanum de Gormaz et Almazanum cum omnibus suis pertinentiis.
Dono etiam sancto Jacobo de Gallicia, Calagurram, et Cerberam, et Tutillon, cum omnibus suis pertinentiis.
Sancto, etiam, Dominico de Silos, do castrum Sangosse cum villa et cum duobus burgis, novo et veteri, et mercatum eiusdem.
Do, etiam, beato Babtiste Iohanni de Pinna, et
beato Petro de Ciresa, omnes illas dotes que fuerunt matris mee,
scilicet Bel, et Bailo, et Astorit, et Ardenes, et Sios, et omnes illas
que poterint inquirere, quod fuerunt dotaria matris mee. Et horum media
pars sit sancti Iohannis de Pinna et media pars sit sancti Petri de
Ciresa, cum omnibus pertinentiis suis.
Itaque, post obitum meum, heredem et successorem
relinquo mei Sepulcrum Domini, quod est Iherosolomis, et eos qui
observant et custodiant illud et ibidem serviunt Deo; et Ospitale
Pauperum, quod Iherosolimis est; et Templum Domini cum militibus qui ad
defendendum christianitatis nomen ibi vigilant.
His tribus totum regnum meum concedo, dominatum,
quoque, quem habeo in tota terra regni mei; principatum quoque et ius
quod habeo in omnibus hominibus terre mee, tam in clericis quam in
laicis, episcopis, abbatibus, canonicis, monachis, obtimatibus,
militibus, burgensibus, rusticis et mercatoribus, viris et mulieribus,
pusillis et magnis, divitibus ac pauperibus, iudeis etiam ac sarracenis,
cum tali lege et consuetudine, quale pater meus et frater meus et ego
actenus habuimus et habere debemus.
Addo, etiam, militie Templi equum meum cum
omnibus armis meis, et si Deus dederit michi Tortosam, tota sit
Ospitalis Ihierusalem.
Preterea, quia non est mirum si fallimur, quia
homines sumus, si qua ego aut pater meus sive frater ecclesiis terre
nostre, sedibus, aut monasteriis, de rebus, honoribus vel posessionibus
iniuste abstulimus, rogamus et iubemus ut prelati et domini Sancti
Sepulcri, et Ospitalis, et Templi, iuste restituant.
Eodem modo, si cui homini meo, viro vel mulieri,
clerico vel laico, aut ego aut aliquis antecesorum meorum hereditatem
suam iniuste abstulimus, ipsi misericorditer et iuste restituant.
Similiter, de proprietatibus que nobis vel
antecessoribus nostris hereditario iure debentur, preter ea que sanctis
locis tradita sunt, ab integro relinquo eas Sepulcro Domini, et Ospitali
Pauperum, et Militie Templi, tali tenore ut post mortem meam, illi qui
per me tenent eas, teneant in tota vita sua sicut per me, et post mortem
illorum sint ab integro Sepulcri, et Ospitalis, et Templi, et cui dare
voluerint eas.
Hoc modo totum regnum meum, ut supra scriptum
est, et totam terram meam, quantum ego habeo et quantum michi remansit
ab antecessoribus meis, et quantum ego adquisivi vel in futurum,
auxiliante Deo, adquiram, et quicquid ego ad presens do et in antea
juste dare potero, totum tribuo et concedo Sepulcro Christi, et Ospitali
Pauperum, et Templo Domini, ut ipsi habeant et possideant per tres
justas et equales partes.
Hec omnia suprascripta dono et concedo Domino Deo
et sanctis superius scriptis, ita propria et firma ut hodie sunt mea,
et habeant potestatem dandi et auferendi.
Et si aliquis eorum, qui modo habent istos
honores vel habebunt in futurum, voluerint se erigere in superbiam et
noluerint recognoscere istis sanctis sicut michi, mei homines et mei
fideles apellent de traditione et de baudia, sicut facerent si ego essem
vivus et presens, et adiuvent eos per fidem, sine fraude.
Et si in vita mea placuerit michi quod de istis
honoribus superius dictis voluerim relinquere vel sancte Marie vel
sancto Iohanni de Pigna, vel aliis sanctis, illi qui tenuerint eas
accipiant a me quod valeat.
Hec, autem, omnia facio pro anima patris mei et
matris mee et remisione omnium peccatorum meorum, et ut merear habere
locum in vita eterna.
Facta carta in era M C LXVIIII, in mense octobris, in obsessione Baione.
Sancius Petre Rubee, scriptor regis, scripsit cartam.
Hoc est donativum quod facit domnus ac venerabilis Rammirus, rex aragonensis, illustri barchinonensium comiti Raimundo.
Donat namque, ei, confirmat et laudat quod ab hac
ipso die, ex quo ei donavit filiam suam cum suo honore, et suos homines
ei in hominio comendavit apud Barbastrum, quicquid actenus rex alicui
dedisset vel consensisset, totum irritum fiat nullamque stabilitatis
rectitudinem habeat.
Itemque, donat ei et firmiter laudat quod ab
odierna die in antea nichil unquam alicui donet vel laudet absque
consilio et bona voluntate comitis; quod, si fecerit, similiter irritum
et sine stabilitate fiat.
Hoc donum fecit rex Rammirus consilio et
voluntate suorum nobilium hominum subscriptorum in castro d'Eierb, VI
kalendas septembris anno Dominice incarnacionis C XXXVII post
millessimum, era M C LXXV.
[In presencia] episcopus oscensis, abbas Montis
Aragoni, Gomez, Maza, Raimundi de Larbes, Garcia Cez de Oscha,
Frontinus, Fruntun de Bergua, Lop Garcez Laitia, Enego Lobez, Lob
Balasch, Garcia Ces, Petro Lobiz de Lusia, et alii plurimi curie regis
nobiles homines, testes et auditores, qui hoc fieri voluerunt, et factum
pariter laudaverunt.
Hoc totum facio propter multas decepciones et fraudes, quas a multis sum passus et, ne mihi ulterius fiant, hunc modum imposui.
Signum regis + Rammiri.
Sig+num Poncii scriptoris comitis, qui hoc scripsit ex mandato domini regis prephati.
Omnibus est
manifestum quod ego Rammirus, Dei gratia rex aragonensis, dedi filiam
meam Raimundo, comiti barchinonensi, cum omni regni mei honore.
Nunc, ergo, spontanea voluntate ac firmo cordis
affectu volo, precor et mando cunctos homines meos, milites, clericos ac
pedites, quatenus castra et munitiones sive alios omnes honores, ita
per eundem Raimundum comitem deincebs teneant et habeant, sicut per
regem debent tenere et habere, et ei, tamquam regi, in omnibus sub
continua fidelitate obediant.
Et ut in hoc nullum occasionis vel pessime
machinationis ingenium ab aliquo possit intelligi, totum ei dimitto;
dono atque concedo quicquid retinueram in ipsa alia carta donacionis
regni quam ei antea feceram, cum filiam meam ei dedissem.
Supradicta, quoque, omnia ego Rammirus,
aragonensium rex, dono et firmiter laudo prephato Raimundo, comiti
barchinonensi, ut hec que illi presentialiter dono, et omnia que
habebat, semper habeat ad servicium meum et fidelitatem omni tempore.
Quod est actum insuper Saragoza idus novembris in
presencia multorum nobilium hominum regni aragonensis inibi
assistencium, anno Dominice incarnationis CXXXVII post millesimum, era M
CLXXV.
Supradicta omnia illi dono et firmiter laudo,
sicut melius umquam ea habuit frater meus Adefonsus ad fidelitatem meam
omni tempore.
Signum regis Rammiri +.
Sig+num Poncii, scriptoris comitis, qui hec scripsit domini regis precepto.
[Primer document]
-----------------
-----------------
In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, amen.
Universis sancte ecclesie pateat filiis quod
Adefonsus, rex aragonensium inclitus, in suo pleno sensu et memoria, et
ad extremum etiam vite sue, tertiam partem regni sui, quod ipse habebat
et tenebat, dedit et in suo testamento dimissit omnipotenti Deo,
redemptori nostro, eiusque sanctissimo Sepulcro.
Et ut post obitum eius hoc ratum et firmum
haberetur, suos homines iurare fecit, et sic Dominice passionis et
resurrectionis ecclesiam hereditariam suam reliquit, ut secundum
apostolum "coheres Christi, heres, autem, Dei fieri mereretur in celis".
Quia, vero, regnum illud a Iherosolimorum
partibus longissimis terre marisque finibus segregatur, et a sarracenis
assidue assultatur et impugnatur, christiani autem ibidem commanentes
fidelissimo rectore atque industrissimo indigent defensore; ego
Wilelmus, Dei misericordia humilis sancte civitatis Iherusalem
patriarcha, communicato Iherosolimitani regni consilio, una cum Petro,
venerabili Dominici Sepulcri priore, omnique canonicorum conventu
eiusdem, tibi, Raimunde, venerande barchinonensium comes, quem utilem et
necessarium ad terram regendam et defensandam et sanctarum Iherusalem
virtutem amatorem cognovimus tueque cuncte progeniei ad servicium Dei et
fidelitatem predicti Sepulcri, partem que pertinet iam dicto Dominico
sepulcro suprascripti regni, damus et concedimus ut habeas, et secundum
Deum in iustitia et veritate possideas tu et omnis progrenies tua sub
hac fidelitate, evo perenni et secula cuncta.
Preterea, ut regia dignitate et regio nomine
deinceps sublimeris, auctoritate domini nostri Iesu Christi et sui
gloriosissimi Sepulcri, cui semper asistimus, quamvis indigni, et nostra
tibi concedimus et auctoritzamus.
Quod si forte contigerit te sine legitima prole obire, pars hec tibi allata sine aliquo obstaculo Sepulcro iam dicto remaneat.
Nos, autem, atque successores nostri ad honorem
et utilitatem sanctissimi Sepulcri retinemus in hac parte nostra tibi
atque progeniei tue concessa in Barbastro, in Oscha, in Cesaraugusta, in
Daroca, in Catalaiub, in Iacha et in omnibus aliis civitatibus, quas,
Deo iuvante, adquirere poteris, singulos homines de singulis legibus,
cum domibus et terris et vineis, pratis, pascuis et aquis, cunctisque
eidem domibus pertinentibus, cum omnibus serviciis, censibus et usaticis
regi pertinentibus, ita ut, nec tu, comes, nec aliqua persona per te in
predictis hominibus vel eorum possessionibus audeas aliquid requirere,
sed omnino liberos ac sine omni inquietudine quietos dimittas.
Sub hac, etiam, libertate similiter retinemus in
omnibus castris et villis totius regni, ubi plusquam XXX villani fuerint
habitatores, singulos homines cum omnibus eorum possessionibus,
serviciis et usaticis, ut superius scriptum est. Tali, quidem,
conditione, omnia nostre parti pertinencia, tibi, supra memorato comiti,
damus et confirmamus et de nostro iure in tuam potestatem tradimus, et
homines a iuramento nobis facto absolvimus, et in tua fidelitate et
servicio submittimus.
Si qua, igitur, ecclesiastica secularisve persona
hanc nostre constitutionis paginam sciens violare presumpserit, si non
satisfactione congrua emendaverit, a sacratissimo corpore ac sanguine
Dei et domini redemptoris nostri Ihesuchristi, aliena fiat, atque in
extremo examine cum Iuda proditore depereat et excomunicationi, donec
satisfecerit, subiaceat.
Facta est autem hec carta IIII kalendas septembris anno Dominice incarnationis M C XLI, indicione IIII.
+ Ego Wilelmus, Dei gratia Iherusalem patriarcha, subscribo.
+ Ego Petrus, Dominici sepulcri prior, subscribo.
+ Ego Petrus, subprior, subscribo. + Ego Obertus, sacerdos et canonicus
sanctissimi Sepulcri subscribo. + Ego Lambertus, sacerdos et canonicus
sanctissimi Sepulcri, subscribo. + Ego Aimericus, sacerdos et canonicus
Dominici sepulcri, sancte Iherosolimitane ecclesie in Ispaniam legatus,
subscribo. + Ego Guarnerius, sacerdos et canonicus sanctissimi Sepulcri,
subscribo. + Ego Lambertus, sacerdos et canonicus sanctissimi Sepulcri,
subscribo. + Ego Wilielmus, sacerdos et canonicus sancti Sepulcri,
subscribo. + Ego Nicholaus, canonicus sancti Sepulcri, subscribo.
Sig+num Petri Bernardi, sacerdotis et canonici sanctissimi Sepulcri. +
Ego Giraldus, diachonus et canonicus sancti Sepulcri, subscribo. + Ego
Wilielmus, diachonus et canonicus Sancti Sepulcri, subscribo. + Ego
Burcardus, diachonus et canonicus sancti Sepulcri, subscribo. + Ego
Rainerius, diachonus et canonicus sancti Sepulcri, subscribo. + Ego
Evrardus, subdiachonus et canonicus sancti Sepulcri, subscribo. + Ego
Wilielmus, subdiachonus et canonicus sancti Sepulcri, subscribo.
----------------
----------------
----------------
[Segon document]
----------------
----------------
Wilielmus, Dei gratia sancte civitatis Iherusalem
patriarcha, et P., Dominici sepulcri prior eiusdemque conventus
canonicorum, Raimundo, venerabili barchinonensium comiti, amico et
confratri in Christo, salutem et patriarchalem benedictionem.
Quoniam vestre ammirabilis et eximie probitatis
virtus in tantum divina gracia cooperante, effloruit et vestri nominis
fama, quasi lucerna lucens, in medio christianorum et sarracenorum
prefulgeat, gratiarum acciones innumeras omnipotenti Deo, redemptori
nostro, a quo cuncta bona procedunt, humiliter persolvimus et, ut
sublimius exaltetur, coram sacratissimis eiusdem passionis et
resurrectionis locis exoramus.
Innotescimus, autem, dignitati vestre quia
litteras vestras, in quibus concordia super regno Ildefonsi, pie memorie
viri, continebatur, gratanter suscepimus, unde communicato
Iherosolimitani regni consilio, vestris postulationibus digne assensum
accomodantes, partem que pertinet Dominico sepulcro, secundum
conditionem a vobis institutam, vobis et universe progeniei vestre
concessimus et per privilegium sigillo nostro insignitum confirmavimus.
Ad recipiendam, igitur,iusticiam nostram unum de
confratribus et concanonicis nostris, nomine G., sacerdotali gloria,
scientia etiam et moribus Dei gratia decoratum, dirigimus.
Precamur, autem, ex parte domini nostri
Ihesuchristi et sui gloriosissimi Sepulcri et nostra, ut eum, quem per
omne regnum vestrum priorem super cunctis nobis pertinentibus statuimus,
cum ceteris confratribus nostris honeste suscipiatis, et absque
impedimento sive molestia supradictam iusticiam eis assignetis, locum,
etiam, et ecclesiam, in quibus inter vos convenienter conversare
secundum Deum valeant, in remissione peccatorum et parentum vestrorum
salute dandum sumopere studeatis.
Nos autem, fraternitatem vestram et
participationem omnium bonorum, que agimus in missis, psalmis,
orationibus et ceteris bonis operibus ante Deum concedimus.
Per eundem, etiam, fratrem privilegium
supradictum vobis mittimus, quem cum ceteris fratribus attentius vobis
comendamus, et, ut eos adiuvetis et ubique defendatis, fraterne
deprecamur.
Mandamus, preterea, et mandando rogamus, quatinus
privilegium sigillo vestro insignitum, quemadmodum vobis fecimus, nobis
de cunctis nostris faciatis, atque eis deliberetis.
Valete in Domino.
Universorum per orbem
fidelium noticie pateat qualiter Adefonsus, inclitus aragonensium rex,
in suo pleno sensu et memoria, et etiam ad extremum vite sue, totum suum
regnum quod ipse habebat et tenebat, dedit, et in suo testamento
dimisit domino Deo, redemptori nostro, eiusque salutifero Sepulcro,
necnon etiam sanctissimo Iherosolimitano Ospitali, venerandeque militie
Templi et, ut post eius obitum hoc ratum et firmissimum perpetuo
teneretur, suos homines iurare fecit.
Ea de causa, Raimundus, Ospitalis predicti
venerandus magister, consilio ac precepto domini patriarche
Iherosolimitani totiusque conventus suprascripti Ospitalis, ad partes
Ispanie venit, et prephatum regnum illustrem Raimundum, comitem
barchinonensem, tenentem invenit, quem utilem ac necessarium ad regendum
et defendendum predictum regnum cognovit.
Igitur, ego supra memoratus Raimundus, licet
indignus Ospitalis Iherosolimitani custos, una cum Martino, priore, et
Cacxale, priore, omnibusque aliis fratribus Ispaniarum, atque consilio
et assensu nobilium militum aragonensis regni, qui hoc iuraverunt, damus
et concedimus tibi, supradicto comiti Raimundo barchinonensi, tueque
cuncte progeniei ad servicium Dei et fidelitatem Ospitalis predicti,
partem que pertinet Ospitali suprascripti regni, ut habeas et possideas
tu et omnis progenies tua sub hac fidelitate evo perenni et secula
cuncta.
Quod, si forte contigerit te sine legitima prole obire, pars hec tibi allata sine aliquo obstaculo Ospitali iam dicto remaneat.
Et ego suprascriptus Raimundus, una cum omnibus
fratribus meis, retinemus in hac parte nostra tibi concessa in
Barbastro, in Oscha, in Cesaraugusta, in Darocha, in Iacha et in omnibus
aliis civitatibus, quas, Deo iuvante, poteris adquirire, singulos
homines de singulis legibus, cum domibus et terris et vineis, pratis,
paschuis et aquis cunctisque eidem domibus pertinentibus, cum omnibus
serviciis, censibus et usaticis regi pertinentibus, ita ut, nec tu,
comes, nec aliqua persona pro te, in predictis hominibus vel eorum
possessionibus audeas aliquid requirere, nisi quod contra paganos cum
priore terre te adiuvent.
Sub hac, etiam, libertate similiter retinemus in
omnibus castris et villis tocius regni, ubi plusquam XXX villani fuerint
habitatores, singulos homines cum omnibus eorum serviciis et usaticis,
ut superius scriptum est.
Quin etiam retinemus in Iacca tantum spacium terre, quo domus et ecclesia ad opus Ospitalis possint confici.
Predicta, vero, omnia nostre parti pertinentia
tibi, supra memorato comiti, damus et confirmamus et de nostro iure in
tuam potestatem tradimus, et homines a iuramento nobis facto absolvimus,
et in tua fidelitate et servicio summittimus.
Si qua, igitur, ecclesiastica secularisve persona
contra hoc factum nostrum temere venire vel frangere temptaverit, iram
Dei omnipotentis incurrat, oculisque duobus in vita a fronte careat, a
corpore et sanguine Christi alienus existat, atque in extremo examine
cum Iuda proditore participetur; et hoc nostrum factum permaneat in
secula firmum.
Facta carta XVI kalendas octobris anno Dominice incarnationis M C XL.
Sig+num Raimundi, Ospitalis magistri. Sig+num Martini prioris. + Fortunius, abbas Montis Aragonis.
+ Signum Raimundi, comes. + Signum Frontini. +
Signum Ferriz. + Signum Arpa. + Signum Maza. + Signum Fortun Garcez. +
Garci Garcez. + Galind Xemenons. + Fortun Guerra. Sig+num Michael
d'Alberon. Sig+num Lob Blasco. Sig+num Lob Garciaz d'Aitan. Sig+num
Cornelii.
+ Poncius, scriptor comitis, notavit.
Adrianus, episcopus,
servus servorum Dei, dilecto filio, nobili viro Raimundo, barchinonensi
comiti, salutem et apostolicam benedictionem.
Etsi ex iniuncto nobis a Deo apostolatus officio,
universis Dei fidelibus existamus in sua iustitia debitores, illis
specialiter oportet nos sua iura servare et eorum postulationes
admittere, qui potentia et nobilitate preclari sacrosancte romane
ecclesie fideles existunt, et in eius sunt servitio et devotione
ferventes.
Ea propter, dilecte in Domino fili Raimunde,
illustris comes, illius devotionis sinceritatem et integritatem fidei,
quam erga beatum Petrum et nos ipsos habere dinosceris, attendentes,
iuxta tue peticiones instantiam, totam terram quam Adefonsus, condam
aragonensium rex, sine herede decedens, Sepulchro Domini, Hospitali et
Templo pro anime sue salute reliquit; et fratres Sepulchri cum consensu
patriarche, Hospitalarii et Templarii eandem terram tibi postea
concessisse noscuntur, sicut ab eis nobilitate tue concessa est de
scriptis propriis roborata, tam tibi quam heredibus tuis auctoritate
apostolica confirmamus et presentis scripti patrocinio communimus.
Nulli, ergo, hominum liceat hanc paginam nostre confirmationis infringere vel ei aliquatenus contraire.
Si quis, autem, hoc attemptare presumpserit,
secundo, terciove commonitus, nisi reatum suum congrua satisfactione
correxerit, potestatis honorisque sui dignitate careat, reumque se
divino iudicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat, atque in
extremo examine divine ultioni subiaceat.
Cunctis, vero, eam servantibus sit pax domini
nostri Ihesucristi, quatinus et hic fructum bone actionis percipiant, et
apud districtum iudicem premia eterne pacis inveniant.
Data Sutrii VIII kalendas iulii.
Hec est sacramentalis
conditio ac legalis publicatio ultime voluntatis nobilis regine
aragonensis, Petronille nomine, verbis tantummodo edite, cuius ordo
infra VI menses coram sacerdote et iudice Mirone legaliter actus est.
Nos, scilicet, magister Guillelmus et Raimundus
Dalmacii, presbiteri, testes et iuratores sumus. Testificamur, namque,
iurando per Deum vivum et verum, in personis trinum et in deitate unum,
super altare sancti Felicis, martiris, quod est constructum in ecclesia
beatorum martirum Iusti et Pastoris, infra menia urbis Barchinone, supra
cuius sacrosanctum altare has conditiones manibus propriis iuramus quia
vidimus et audivimus et presentes adfuimus, quando iam dicta testatrix
egritudine detenta unde obiit, suis verbis ordinavit suam ultimam
voluntatem de honore suo et de rebus suis.
Concessit domino Ildefonso, filio suo, regi aragonensi, omne suum regnum Aragonis integriter.
Dimissit barchinonensi sedi suum corpus ad sepeliendum, et mandavit familiam suam induere unumquemque secundum suum valorem.
Hoc totum ita ordinavit iam dicta testatrix III idus octobris anno XXXVII regni Ledoici, iunioris.
Deinde, ingravescente languore, quo detinebatur, migravit ad Dominum eodem die et anno.
Hanc, igitur, ipsius testatricis ultimam
voluntatem nos prescripti testes, sicut vidimus et audivimus, in
prescripto altari coram sacerdote et iudice Mirone et aliis testibus,
clericis ac laicis, veram esse fideliter corroboramus et iurando
confirmamus, hoc adiecto, ut omnia sua debita et malefacta de suis rebus
solvantur.
Late conditiones VIII kalendas novembris et anno prefixo.
Sig+num magistri Guillelmi, presbiteri. Sig+num Raimundi, presbiteri.
Nos huius rei testes et iuratores sumus. Sig+num
Petri de Rivopulli. Sig+num Guillelmi de Alfodio. Sig+num Raimundi,
primicherii. Sig+num Petri Arberti Poncii. Sig+num Burguetus. Sig+num
Geralli de Fexa. Sig+num Mironis, iudicis. Nos qui huic sacramento
presentes adfuimus.
Sig+num Petri de Corron, iunioris, qui hoc scripsit die et anno quo supra.
Hec est convenientia
et concordia, quam fecerunt inter se illustris Adefonsus, imperator
Ispanie, et Raimundus Berengarii, comes barchinonensis ac princebs
aragonensis.
Concordati sunt, in primis, super illam terram
quam tenet Garsias, rex pampilonensium, tali scilicet modo, ut
Adefonsus, imperator predictus, habeat ex ea Maregno et totam aliam
terram quam Adefonsus rex, avus illius, illo die quo mortuus est, ultra
Iberum ex parte Pampilonie tenebat.
Consul, vero, barchinonensis habeat de cetera
terra quam tenet rex Garsias, totam illam terram que regno aragonensi
pertinet, sicut eam dompnus Sancius, rex, et Petrus, rex, temporibus
suis, sine hominio quod pro illa fecisset, possederunt.
De alia, quoque, terra Pampilonie pro qua rex
Sancius et rex Petrus Adefonso, regi legionensi, hominium fecerunt,
habeat imperator Adefonsus terciam partem ex ea, et Raimundus, comes
barchinonensis duas.
Et pro illis duabus partibus quas habebit, faciat
imperatori Adefonso tale hominium, quale rex Sancius et rex Petrus,
Adefonso regi avuo imperatoris Adefonsi fecerunt.
In ipsa, vero, tercia parte imperatoris sit castrum Stelle, et in duabus partibus comitis sit Erunnia civitas.
Preterea, venerabilis Adefonsus, imperator, et
illustris Raimundus, barchinonensium comes, in hoc sunt concordati, ut
de illis terris Pampilonie quas partituri sunt, sicut supradictum est,
quicquid ambo vel unus sine altero, et per suos homines quocumque modo,
recuperare aut acquirere poterint, habeat imperator terciam partem, et
comes iam dictus duas, quousque totum acquirant.
Cum, autem, totum fuerit adquisitum, dividant inter se modo prescripto et firmiter habeant.
Facta conveniencia et concordia apud Charrionem,
VIIII kalendas martii anno Dominice incarnationis C XXXX post
millesimum, era millesima C L XXVIII, presente dompno Berengario,
salamantino episcopo, et Bernardo, sagontino episcopo, necnon et Petro,
burgensi electo, atque in presentia comitis Roderici Gomez et comitis
Ferrandi et comitis Osorii Martiniz, et Goterri Ferrandez ac Poncii de
Cabrera, et Diagri Munioci, maiorisdomus imperatoris, et Roderici
Ferrandez et Lop Lopez et Raimundi Fulconis, vicecomitis Cardone, atque
Guillelmi Raimundi, dapiferi, et Gaucerandi de Pinoso, ac Bernardi
Guillelmi et Petri Taresa, atque Frontini et Iohannis Diaz, et Lup
Sancii de Belxid, atque Artalli de Alagone, et aliorum nobilium in curia
domini imperatoris existencium.
Tandem, conveniunt inter se imperator et comes,
quod de supradictis honoribus unusquisque eorum valeat alteri per fidem,
sine enganno, et nullus eorum treguam aut placitum cum prescripto
Garsia faciat sine alterius consilio.
Sig+num imperatoris. Sig+num Raimundi, comes.
In nomine sancte et individue Trininatis.
Hec est vera pax et firma conveniencia ac
perpetua concordia, que ex consultu sume Deitatis ad honorem Dei et
tocius christianitatis est facta et corroborata inter illustrem
Ildefonsum, imperatorem Ispanie, et filium eius regem Sancium, et
venerabilem Raimundum, comitem barchinonensium, que ita se habet:
In primis, omnes querimonias et omnes clamores ac
omnes offensas quas inter se quolibet modo usque hodie habuerunt, per
bonam fidem sine malo ingenio sibi indulgent et perdonant.
Concordati, quidem, sunt et faciunt placitum de
omni honore illo et tota terra illa, scilicet, civitatibus, castellis,
villis, montibus et planis, desertis et populatis, que omnia rex Garsias
die illo quo mortuus est, tenebat et possidebat.
Hec autem, convenientia finis et concordia talis
est, ut predictus imperator habeat ex prenominata terra Maragno et totam
aliam terram quam Ildefonsus rex, avus illius, illo die quo obiit,
ultra Iberum ex parte Pampilone tenebat.
Predictus, vero, comes barchinonensis, habeat de
cetera terra quam predictus rex Garsias tenebat, totam illam terram
integriter que regno aragonensi pertinet.
Aliam, quoque, terram Pampilone, pro qua rex
Sancius et rex Petrus Ildefonso, regi legionensi, hominium fecerunt,
predictus imperator et prenominatus comes habeant equaliter per medium;
et pro illa medietate quam prenominatus comes habebit, faciat idem comes
predicto imperatori Ildefonso tale hominium, quale rex Sancius et rex
Petrus, Ildefonso regi avo predicti imperatoris Ildefonsi, fecerunt.
In illa medietate imperatoris sit Estella; in
medietate, vero, comitis sit Erunnia civitas. Sed cum ipsi venerint ad
divisionem, utraque, scilicet, Stella et Erunnia, in divisione illa suum
obtineant valorem.
Civitatem, vero, Tutele, cum suis pertinentiis,
et castella illa cum suis pertinentiis que quondam rex Garsias vel homo
per cum tenebat, que sunt citra Iberum versus Montem Gaudii, habeant
similiter per medium et dividant equaliter, exceptis illis castellis que
comitis fuerunt.
Preterea, predictus imperator et prenominatus
comes se invicem conveniunt et faciunt placitum et concordiam de terra
Ispanie quam modo sarraceni tenent, ut comes habeat civitatem Valenciam
cum omni terra illa que durat a flumine Xuchari usque ad terminum regni
Tortose. Et habeat similiter civitatem Deniam cum omnibus suis
pertinentiis et cum omni illo dominio quod tempore sarracenorum ipsi
sarraceni habeant. Tali pacto, ut habeat predictas civitates prelibatus
comes per iam dictum imperatorem per tale hominium, quale rex Sancius et
rex Petrus, Ildefonso regi avo predicti imperatoris Ildefonsi, fecerunt
pro Pampilona.
Item, predictus imperator donat iam dicto comiti,
et modis omnibus concedit civitatem Murciam et totum regnum eiusdem,
excepto castro de Lorcha et castro de Bera, cum omnibus eorum terminis,
tali conveniencia, ut predictus imperator adiuvet prelibatum comitem per
bonam fidem, sine fraude, predictam civitatem Murciam et totum regnum
eiusdem adquirere et lucrari, et adquisitam et lucratam, teneat eam, et
habeat predictus comes per prenominatum imperatorem, eo modo, quod habet
per eum civitatem Cesaraugustam et regnum eius.
Si vero, imperator propter infirmitatem aut
iustum et cognitum impedimentum, in quo nullus dolus interesset,
predictum comitem adiuvare non posset, nullum ex hoc imperator paciatur
incomodum, sed de quantocumque comes adquirere poterit, de Murcia et
eius regno, ita habeat per imperatorem, sicut habet Cesaraugustam et
regnum eius.
Sed, si imperator predicto comiti eandem
civitatem et regnum eius adquirere et lucrari sine dolo non adiuvaret,
aut adiuvare nollet, et ipse comes eandem civitatem et regnum eius vel
aliquid de eis quoquo modo adquirere poterit, quicquid inde adquisierit,
habeat per iam dictum imperatorem, eo modo quo habet Valenciam.
De duabus partibus Pampilone, quas comes in prima
conveniencia quam cum imperatore contraxerat, accepturus erat, quas
modo in hac convenientia quam invicem faciunt, predicto imperatori comes
ad medietatem reducit, accipit imperator comitem in suo bono causimento
quod comiti sit congruum.
Ego sepedictus imperator et filius meus rex
Sancius preterea convenimus tibi, predicto comiti, ut a primo festo
sancti Michaelis in antea, fideles adiutores erimus tibi per bonam
fidem, sine engan, de omni supradicta terra quam rex Garsias quondam
tenebat ad adquirendam et lucrandam, quam nos suprascripto partituri
convenimus, et quantumcumque interim nos vel aliqui per nos de
supradicta terra adquisiverimus et lucrati fuerimus, et ab ipso termino
in antea quocumque modo lucrari poterimus et adquirere, fideles tibi
erimus et equaliter dividemus tecum per medium.
Hec omnia supradicta per fidem, sine engan, tibi
attendere et adimplere convenimus, nisi infirmitas vel iustum et
cognitum impedimentum intervenerit.
Et ego Raimundus, comes barchinonensis, vobis,
imperatori et filio vestro regi Sancio, simili modo attendere et
adimplere convenio.
Item, ego Raimundus, comes, convenio tibi, regi
Sancio, ut omnem honorem, tam Ispanie quam christianorum, quem per
patrem vestrum imperatorem teneo vel in antea per convenientias que
inter me et ipsum sunt habere spero, si prenominatus pater vester
obiret, ita per vos accipiam, sicut habeo per patrem vestrum, et illud
hominium et easdem convenientias quas illi exinde feci, vobis faciam
sine engan; et si, quod absit, vos mori contingeret, fratri vestro regi
Ferrando, similiter attendere et adimplere promitto, eo quod ipse in
eisdem convenienciis michi staret.
Et ego imperator tibi, comiti, convenio quod ab
hac prima festivitate sancti Michaelis in antea, quantumcumque
cognoveris et volueris, tam per tuum profectum quam per nostrum,
predictus filius meus rex Sancius filiam Garsie tenebit. Deinde vero,
quandocumque volueris et me comonueris per te vel tuos nuncios, statim
sine aliquo interdictu, eandem filiam Garsie filius meus rex Sancius
penitus dimittet et a se separabit, nunquam eam amplius quolibet modo
recuperaturus.
Ego autem, rex Sancius vobis, Raimundo, comiti
barchinonensi, sicut pater meus vobis convenit, ita ego per omnia
adimplere convenio, scilicet, quod predictam filiam Garsie dimittam et a
me separabo, nec in perpetuum eam recuperabo, nec aliquo modo eam michi
associabo, quando vos volueritis, et me per vos aut per vestros nuncios
commonueritis.
Supradicta, quoque, omnia placita, scilicet, et
conveniencias, que superius ordinate et scripte sunt, convenit predictus
imperator iam dicto comiti Raimundo, attendere et per omnia adimplere
per bonam fidem, sine engan, unde dat ei suam bonam fidem et suam veram
credenciam, et recipit eum in illo dominio et hominio quod est inter
eos.
Simili, autem, modo, Raimundus, comes
barchinonensis, dat imperatori suam fidem et suam credenciam, et ponit
istud in eo dominio quod est inter eos.
Hoc idem convenit predictus comes iam dicto regi
Sancio et dat ei suam fidem et suam credenciam, et propter hoc facit ei
hominium suis propriis manibus.
Simili, namque, modo rex Sancius convenit
predicto comiti barchinonensi et dat ei suam bonam fidem et suam firmam
credenciam, et propter hoc facit hominium sepe dicto comiti suis
propriis manibus, quod eo faciunt, quod sic faciant et attendant per
bonam fidem, sine engan, sicut superius scripte sunt, solvimus tibi et
impigneramus illa quatuor castella que per nos tenes nominatim,
Alagonem, Riclam, Mariam et Belxid cum omnibus eorum dominacionibus et
terminis, eo modo quod, si placita et conveniencias, sicut inter nos et
vos superius scripte sunt, tibi non attenderemus et adimpleremus,
predicta IIII castella in tuam potestatem incurrerent et per alodium et
per hereditatem, quod ea te nullo modo repetere possemus nec per
hominium nec per aliquas convenientias quas inde nobis fecisses, donec
plenarie tibi restitueremus per laudamentum et consilium meorum proborum
hominum et vestrorum, qui inde comune bonum inquirere vellent.
Item, super hec omnia ego imperator tibi, comiti,
convenio quod, sicut erat ordinatum et comprehensum inter nos et vos de
honore Pampilone, scilicet, quod tu haberes inde duas partes et ego
tertiam, si predictas istas convenientias et placita tibi infringerem et
non attenderem, illas easdem duas partes habeas in terra illa sine
aliquo interdictu mei vel meorum, quod ego vel aliquis per me tibi
facere posset modo vel omni tempore.
Et propter hoc quod nullus inter nos et te
aliquod malum verbum, pro quo discordia interveniret, dicere possit, ego
imperator et filius meus rex Sancius, convenimus tibi, predicto comiti,
quod aliquem hominem de terra tua nec retineamus nec adiuvemus in
aliquo contra tuam voluntatem aliquo modo per fidem, sine engan.
Et ego Raimundus, comes, simili modo convenio
vobis, imperatori et filio vestro, per fidem confirmata et corroborata
in loco qui dicitur Tudilen, iuxta Aquas Calidas, VI kalendas februarii
anno ab incarnacione Domini M C L, in presentia nobilium virorum
inferius subscriptorum, qui predicta omnia suo sacramento
confirmaverunt.
Iuro ego, comes Poncius, tibi, Raimundo, comiti
barchinonensi, quod, sicut predicte convenientie et placita inter
imperatorem Ildefonsum et filium eius regem Sancium, superius scripta
sunt et ordinata, sic imperator predictus et filius eius rex Sancius,
facient et attendent predicto comiti per omnia. Per Deum et sancta
quatuor evangelia.
Simili modo, ego Gonterriz Ferrandus iuro et
confirmo. Simili modo, ego Poncius de Menerba iuro et confirmo. Ex
parte, vero, comitis, ego Arnallus Mironis, comes de Palars, iuro tibi,
imperatori, et filio vestro regi Sancio quod, sicut predicte
convenientie et placita inter vos et comitem superius scripta sunt et
corroborata, sic predictus comes vobis faciet et attendet per omnia. Per
Deum et sancta quatuor evangelia.
Simili modo, ego Guillelmus Raimundi, dapifer, iuro et confirmo.
Nos omnes supradicti sumus huius rei testes et iuramus hec omnia per fidem sine engan.
Sig+num Raimundi comes. Rex Sancius +. Signum + imperatoris.
Poncius, barchinonensis ecclesie decanus, scripsit hec die et anno quo supra.